تأثیر تفسیر بر ترجمه‎های قرآنی در گفت‎وگو با دکتر غلامعلی حداد عادل

(هفته نامه پنجره ـ شماره ۱۰۲ ـ ۲۲ مرداد ۹۰)

غلامعلی حداد عادل، نامی آشنا است. سیاست‎مدار، فیلسوف و قرآن‎پژوه برجسته‎ای است. مؤلف کتاب درسی چهارجلدی «درس‎هایی از قرآن» و مترجم اثر برجسته کانت، «تمهیدات» و کتابی دیگر درباره او با عنوان «نظریه معرفت در فلسفه کانت». او پایان‎نامه دکترای خود را نیز با عنوان «نظر کانت درباره مابعدالطبیعه» زیر نظر دکتر یحیی مهدوی گذارنده است. خود او در گفت‎وگوی مفصلش با دکتر مرتضی کریمی‎نیا (نشریه «ترجمان وحی»، ویژه بهار و تابستان ۱۳۸۶، صفحات ۷۷ تا ۱۴۰) به دغدغه همیشگی‎اش یعنی تصحیح ترجمه‎های قرآن اشاره می‌‎کند و آن را زمینه دست‎یازیدن به ترجمه قرآن می‌‎داند. گفت‎وگوی زیر با او درباره ترجمه او از قرآن (قرآن کریم، نشر آستان قدس رضوی) و تأثیر تفسیر بر ترجمه‎های قرآنی است. او خود می‌‎گوید برای بحثی گسترده‎‌تر درباره ترجمه قرآن، به گفت‎و‎گوی پیش‎گفته رجوع کنید.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: بنده با استفاده از تاریخ هزار سال نظم و نثر فاسی سعی کردم در ترجمه قرآن هر چه زیبایی، هنرمندی و دانایی در ادب و زبان فارسی وجود دارد را به کار ببندم.

دکتر حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در نشست «ویژگی‌های زبانی و ادبی ترجمه غلامعلی حداد عادل از قرآن کریم» عنوان کرد: در ترجمه خاص این قرآن ده‌ها نفر مشخصا از داخل و خارج کشور از تهران، قم، مشهد، بنیاد دایره‌المعارف اسلامی و فرهنگستان ادب و زبان فارسی بنده را همراهی کرده‌اند.

وی در ابتدای این نشست گفت: از مرحوم «محمد خوانساری» به دلیل آنکه لطف استادانه خود را از من دریغ نداشته و ترجمه بنده از قرآن را از آغاز تا انجام خواند و اشکالات آن را متذکر شد تشکر می‌کنم همچنین، استاد «بهاءالدین خرمشاهی» نیز مشوق و ترغیب کننده بنده بود به طوری که اگر ترغیب‌های وی نبود بنده جرأت نمی‌کردم این ترجمه را به سر انجام رسانم.

نشست «ویژگی‌های زبانی و ادبی ترجمه غلامعلی حداد عادل از قرآن کریم» با حضور مترجم، مهدی محقق و بهاءالدین خرمشاهی (ناقد) و محمد دبیرمقدم (معاون پژوهش فرهنگستان زبان و ادب فارسی) و جمعی از اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی ۱۸ مهرماه در کتابخانه این مرکز برگزار شد.

در این نشست، مهدی محقق به بررسی نهضت ترجمه در تمدن اسلامی و تطبیق آن‌ها با ترجمه غلامعلی حداد عادل پرداخت و ابراز داشت: حداد عادل طوری قرآن را ترجمه کرده است که در آن سطح فهم تمامی افراد جامعه از جمله؛ دانش آموز، دانشجو، کسبه و عموم مردم را لحاظ کرده است لذا تعابیری در این ترجمه به کار رفته است که در ادبیات عرب شناخته شده هستند.

همچنین، بهاءالدین خرمشاهی در ادامه، در خصوص نثر معیار بر این ترجمه را تبیین کرد.

در انتهای این نشست دکتر حداد عادل، مترجم قرآن کریم تصریح کرد: در ترجمه قرآن کریم، تاریخ یک‌هزار سال نظم و نثر فارسی را تا جایی که می‌شناختم به مدد گرفته و سعی کردم هر چه زیبایی، هنرمندی و دانایی در ادب و زبان فارسی وجود دارد را در ترجمه قرآن به کار برده و با استفاده از ترجمه یک‌هزار ساله قرآن از دستاوردهای مترجمان در ۶۰ سال اخیر بهره‌مند شوم.

دکتر محقق با تشریح تاریخچه ترجمه در تمدن اسلامی، سلمان فارسی را نخستین مترجم قرآن کریم دانست و با اشاره به ترجمه دکتر حدادعادل از قرآن کریم، تأکید کرد: دکتر حدادعادل در ترجمه قرآن رعایت عامه مردم را کرده است.

نشست «ویژگی‌های زبانی و ادبی ترجمه دکتر حدادعادل از قرآن کریم» دوشنبه ۱۸ مهرماه با سخنرانی دکتر مهدی محقق، استاد بهاء الدین خرمشاهی و دکتر حداد عادل در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.

دکتر مهدی محقق در این نشست طی سخنانی به موضوع «ترجمه در تمدن اسلامی» پرداخت و گفت: ترجمان به معنی ترجمه هم در ادب فارسی و هم در ادب عربی به کار رفته است؛ در کتاب «ترجمان القرآن» میرزا شریف جرجانی به اشتباه «ترجمان» را معرب «ترزبان» گفته‌اند در حالیکه اینطور نیست و این از کلمه ترگوم یا ترجوم گرفته شده و «ترگوم» ترجمه آرامی بوده که از انجیل به عمل آمده است.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بخش نی‌نامه کتاب مولانا در مثنوی مانند سوره فاتحه‌الکتاب در آغاز قرآن است، گفت: مهم‌ترین پیام مولانا در مثنوی، عشق است.

دکتر حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در همایش بین المللی “از بلخ تا قونیه” که در تالار رسول اکرم (ص) مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد با تشکر و خوش‌آمد‌گویی به مهمانان و مولانا‌شناسانی که از سایر کشور‌ها به این همایش آمدند، بیان داشت: از مرکز دایره‌المعارف اسلامی که به برگزاری بزرگداشت مولانا اهتمام ورزیده‌اند کمال تشکر را داریم.

وی افزود: بنده مناسب دیدم در عرایض خود و در روز افتتاحیه به نی‌نامه مولانا بپردازم چرا که مثنوی، میوه عمر مولانا است.

دکتر حداد عادل ادامه داد: مثنوی، میوه عمر مولانا است یعنی ترکیب به‌هنجاری بوده است. یعنی ترکیب به‌هنجاری از علم و عشق است؛ مثنوی در نیمه اول عمر مولانا و برخی از اشعار برای نیمه دوم عمر آن است و آن شورگی و شیفتگی که در مولانای عامل وقتی با ملاقات شمس آغاز شد ارتباط آن را با زندگی عادی گسیخته است و آن را مجذوب کرده و در حال استقراء قرار داد. به نوعی او مانند سیلی آشفته و ویرانگر بود.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: مسجد باید کانون بصیرت و بصیرت‌افزایی باشد تا مردم در زمان بروز فتنه در جامعه دچار سردرگمی نشوند، زیرا در زمان بروز فتنه فضای جامعه غبارآلود می‌شود و تنها ابزار گذر از غبار فتنه بصیرت و آگاهی از شرایط زمان است.

دکتر حداد عادل پنج‌شنبه شب در گردهمایی مشترک ائمه جماعات و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: مسجد وسیع‌ترین عرصه ارتباط مردم با روحانیت و مهم‌ترین پایگاه اسلام در بطن جامعه است.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به تاثیرگذاری و اهمیت مساجد در نظام اسلامی، اگر مساجد به خوبی اداره شوند می‌توان به آینده و سرنوشت اسلام و مسلمین امیدوار باشیم.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس روز گذشته (سه‌شنبه۲۲ آذرماه) در نخستین نشست تخصصی “تهاجمی از جنس فرهنگ” در سینما دانش آموز یزد گفت: همواره برای مردم یزد احترام قائلم و از حدود ۵۰ سال پیش در زمان دانشجویی خود و با رفت و آمدهایی که با مردم یزد داشته‌ام، آن‌ها را متدین‌تر و جدی‌تر و ثابت عقیده‌تر از دیگران می‌دانم.

دکتر حداد عادل گفت: این شهر قامتی بلند قامت در برابر سختی‌های طبیعت است و به همت این مردم چراغ تمدن و تمدن اسلامی روشن نگه داشته است که باید به این پشتکار آفرین گفت و راه نجات ایران تبعیت مردم کشور از مردم یزد در زمینه‌های تدین قناعت و پشتکار است.