رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بخش نی‌نامه کتاب مولانا در مثنوی مانند سوره فاتحه‌الکتاب در آغاز قرآن است، گفت: مهم‌ترین پیام مولانا در مثنوی، عشق است.

دکتر حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در همایش بین المللی “از بلخ تا قونیه” که در تالار رسول اکرم (ص) مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد با تشکر و خوش‌آمد‌گویی به مهمانان و مولانا‌شناسانی که از سایر کشور‌ها به این همایش آمدند، بیان داشت: از مرکز دایره‌المعارف اسلامی که به برگزاری بزرگداشت مولانا اهتمام ورزیده‌اند کمال تشکر را داریم.

وی افزود: بنده مناسب دیدم در عرایض خود و در روز افتتاحیه به نی‌نامه مولانا بپردازم چرا که مثنوی، میوه عمر مولانا است.

دکتر حداد عادل ادامه داد: مثنوی، میوه عمر مولانا است یعنی ترکیب به‌هنجاری بوده است. یعنی ترکیب به‌هنجاری از علم و عشق است؛ مثنوی در نیمه اول عمر مولانا و برخی از اشعار برای نیمه دوم عمر آن است و آن شورگی و شیفتگی که در مولانای عامل وقتی با ملاقات شمس آغاز شد ارتباط آن را با زندگی عادی گسیخته است و آن را مجذوب کرده و در حال استقراء قرار داد. به نوعی او مانند سیلی آشفته و ویرانگر بود.

وی افزود: سالیان دراز مولانا در این آشفتگی شیرین سر می‌کرد. دیوان شمس بیشتر معرف این دوران است اما مانند هر سیلی که از آغاز از کوهسار سرازیر می‌شود ویرانگر و آشوب‌گر است و سرمایه آب را در دشت دوردست در یک آرامشی کشتزار‌ها را سیراب می‌کند. انگار که مولانا در مثنوی همین را دارد.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی گفت: می‌دانیم که مولانا خود احساس کرده بود که باید به سرودن کتاب جامعی مانند مثنوی همت گمارد. ما می‌توانیم بگوییم (نی‌نامه) مولانا که مثنوی را با آن آغاز می‌کند در حقیقت فهرست مثنوی و فشرده مثنوی است و بیان مقصود مولانا از کل کتاب بوده و مانند سوره فاتحه‌الکتاب در آغاز قرآن است.

وی اضافه کرد: جایگاه سوره‌های کوتاه قرآن در پایان قرآن کریم است اما سوره‌فاتحه‌الکتاب که یک سوره کوتاه بوده در آغاز قرآن کریم جا گرفته است این سوره روح تعالی قرآن را از توحید، نبوت و امامت در خود دارد. (نی‌نامه) مولانا‌‌ همان گونه است.

دکتر حداد عادل ادامه داد: این کتاب دارای دو بخش است که یک بخش آن را مولانا در ۱۸ بیت سروده است و ۱۶ بیت دیگر بر آن افزوده که جمعا ۳۴ بیت با مضمون و بسته واحد است و بعد از آن مولانا مثنوی را با سبک خود آغاز می‌کند.

وی افزود: نکته مهم این است که مولانا کتاب خود را با سبک بدیع آغاز می‌کند و از آن روش معمول سایر مؤلفان که با تمهیدیه‌ای شناخته شده آغاز می‌کردند عدول می‌کنند اما مقصود او‌‌ همان چیزی است که در تمهیدیه می‌گفتند اما او بیان هنری را به استخدام در می‌آورد و (نی) را به عنوان تمثیلی از خود معرفی می‌کند.

حداد عادل بیان کرد: مولانا به حسام‌الدین و همه مریدان و همه نسل‌ها می‌خواسته بیان کند که من مانند نی ناله کرده و به نوعی راز‌گویی می‌کنم و عشق را بیان خواهم کرد. یعنی او به جای آن که به حسام‌الدین بگوید که بشنو که من چه می‌گویم می‌گوید بشنو که این نی چه می‌گوید.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه مهم‌ترین پیام مولانا در مثنوی، عشق است، گفت: (نی‌نامه) به بیان عشق اختصاص دارد و با مقایسه با اثر سترگ فردوسی، مثنوی را عشق‌نامه می‌دانیم.

وی با نقد و بررسی برخی از اشعار مولانا، عنوان کرد: مقصود از مولانا درباره (نی) این است که نی را تنها یک چوب میان تهی ندانید چرا که او همراه با ناله اسیدی است و این راز  را هرکسی در نمی‌یابد یعنی هر کسی توانایی ندارد که بداند پیام حقیقی شعر چیست و نباید گفت هیچ سری همراه با نی وجود ندارد.

حداد عادل اضافه کرد: راز (نی) جان نی است همچنان که تن از بدن جدا نیست راز نیز از نی جدا نیست، همچنین لحن صحبت‌های مولانا در چند بیت (نی‌نامه) لحن شعرهای شمس را به خود می‌گیرد.

وی افزود: مولانا در این اثر به درد‌ها و گرفتاری‌های روحی و معنوی بشر اشاره می‌کند و می‌خواهد انسان اسیر سیم و زر را به آزادی دعوت کند و به نوعی می‌خواهد آن‌ها را به گسیختن بندهای اسارت دعوت کند.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: مولانا در کنار درد‌ها و رنج‌های انسان درمان را بیان می‌کند که درمان آن به جزء عشق نیست همه ما و همه مردم جهان به شنیدن پیام مولانا محتاجند. او ما را از حرص و از عیب‌های اخلاقی دیگر مانند حسد، برتری طلبی، دروغ و ریا برحذر می‌دارد و مخصوصا ما را از حرص‌ورزی دور می‌کند.

دکتر حداد عادل بیان کرد: مولانا انسان را می‌بیند که در آتش حرص نابود می‌شود و او در آغاز مثنوی از میان همه عیب‌ها بر روی حرص انگشت می‌گذارد که باید به ان اهتمام بسیار داشت یعنی مزمت حرص در شاهنامه نیز گفته شده که این قالب دو نفر در یک اندیشه است. یعنی همین حرف مولانا نیز از زبان فردوسی هم شنیده می‌شود.

وی افزود: این رندی چیست که حافظ بعد از ۴۰ سال چه دستاوردی به تنگ آورده و آن این بوده که حرص را مهار کرده است‌‌ همان گونه که مولانا در این اثر درباره آن سخن می‌گوید.

دکتر حداد عادل ادامه داد: حرص در هر عرصه‌ایی قدم می‌نهد یعنی در عالم سیاست، اقتصاد، دادوستد، کارخانه، علم دین و در همه جا می‌تواند عین موریانه و خوره وارد شده و همه چیز را نابود کند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: ۴۰۰ سال است که جهان اسیر حرص و آز دنیای غرب شده است. آیا استمعارگری جزء یک جلوه ناهنجار و زشت از حرص است یعنی آیا حرص به مدد فناوری به سراغ مردم جهان رفته و در آفریقا، هند، چین و خاورمیانه این همه مشکلات و مصیبت را به وجود آورده است. مردم این کشور‌ها چه گناهی کرده بودند که کشتی‌های جنگی به سمت آن‌ها رفته و آن‌ها این سرزمین‌ها را به تصرف خود درآورده‌اند.

وی افزود: جنبشی که اکنون در کشورهای غربی به راه افتاده و از ۹۹ درصد می گویند بر سر حرص و آز یک درصدی فریاد می زند.

دکتر حداد عادل افزود: مولانا می‌خواهد خودمحوری و خود‌بینایی را از خودمان دور کنیم و عشق مولانا همانند (Love) انگلیسی‌ها نیست که مفهوم آن در ذهن به نوعی دیگر خطور می‌کند بلکه فاصله‌ای بین عشق مولانا و عشقی که در دنیا مرسوم است وجود دارد.