پیام دکتر حدّاد عادل به سلسله کارگاه‌های

«خانواده مهدوی، مبدأ حرکت جامعه به‌سوی ظهور»

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع  «خانواده»، که محور فعالیت‌های شماست، از مسائل اساسی زندگی و اعتقادات اسلامی است. خانواده در جامعه در حکم سلول در بدن است. اگر سلول در بدنی آسیب ببیند کلّ آن بدن را بدنی آسیب‌دیده می‌دانند. در اسلام به این نکته بسیار توجه شده است، چندان‌که، اگر قرار باشد تفکّر اجتماعی اسلام را توصیف و معرفی کنیم، می‌بینیم که یکی از خصوصیت‌های این نظام اجتماعی این است که خانوده‌محور و خانواده‌بنیاد است. در نظام اجتماعی اسلام خانواده اصل است و ازدواج یک نیاز طبیعی است.

تشکیل خانواده در درجه‌ی اول برای برآوردن این نیاز طبیعی است که در هر زن و مردی وجود دارد. اما، کارکردهای خانواده فقط در رفع این نیاز خلاصه نمی‌شود. به‌طور مثال، خانواده برای جامعه و برای فرد «کارکرد روحی» دارد. در خانواده و با خانوده است که افراد جامعه آرامش روحی کسب می‌کنند. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَوَدَّهً وَ رَحْمَهً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَومٍ یَتَفَکَّرُونَ» (روم: ۲۱) یعنی: «و از نشانه‌های او این است که از خودتان برایتان جفت‌‌هایی آفریده تا در کنار آنها آرامش یابید و میان شما مهربانی نهاده. به راستی که در این، برای اهل اندیشه، نشانه‌هاست». این همان آرامشی است که از عشق و مهر و محبت عاید می‌شود.  اهمّ کارکردهای دیگر خانواده در جامعه عبارت است از تولید مثل و فرزند‌آوری و کارکردهای تربیتی، اخلاقی، اقتصادی، اجتماعی، و حقوقی.

خانواده، به عنوان یک نهاد اجتماعی، در مقایسه با مدرسه، نهاد انتقال فرهنگ است. فرهنگ، در همه‌جای دنیا، نخست از طریق خانواده منتقل می‌شود. نقش مدرسه بیشتر آموزش علم است و نقش خانواده بیشتر انتقال فرهنگ. خانواده در طول تاریخ همچون رودخانه‌ای بوده است که همواره جاری بوده و به طور طبیعی ارزش‌ها و سنت‌ها و اعتقادات و چگونه زیستن (سبک زندگی) را از نسلی به نسل دیگر منتقل کرده است. بر این اساس، خانواده در تداوم اعتقاد دینی مهم‌ترین نهاد است؛ چندان‌که متدین‌ترین افراد، در سراسر گیتی، عموماً اعتقاد و عمل به آموزه‌های دینی را در خانواده و از خانوده می‌آموزند و تمرین عمل دینی را در محیط خانواده یاد می‌گیرند

خانواده در روزگار ما به شدت آسیب‌پذیر شده است. وقتی به آسیب‌های اجتماعی  نظر می‌کنیم، درمی‌یابیم که یکی از آسیب‌های مهم عصر ما آسیب نهاد خانواده است که خود منشأ آسیب‌های اجتماعی دیگر است. تمدن غرب و جهان‌بینی مادّی به خانواده اهمیت نمی‌دهد و در نتیجه خانواده در زندگی غربی جایگاه خانواده در اسلام را ندارد. اما این همه ماجرا نیست. هجوم تبلیغاتی و فرهنگی و رسانه‌ای و سیاسی و اقتصادی غرب به جوامع اسلامی و شرقی سبب شده است که خانواده در این سوی جهان نیز تضعیف شود. به‌طور مثال، مشکلات زندگی خانوادگی در ایران امروز خود فهرست بلند‌بالایی است. پس چه باید کرد؟ یکی از وظایف اصلی نظام ما، چاره‌اندیشی برای حفظ خانواده است. در جامعه امروز ما، خانواده از جهات مختلف در معرض هجوم است که، یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین وجوه این هجمه‌ها، وجه اخلاقی است. اسلام برای چنین سمومی پادزهری فراهم دیده است به نام «حجاب». مهم‌ترین فلسفه حجاب حفظ خانواده است. در جامعه‌ای که حجاب وجود نداشته باشد و برهنگی رواج پیدا کند و عفت بی‌معنا باشد، خانواده سست‌بنیاد خواهد شد. در کتاب‌ فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی اشاره کرده‌ام که بی‌حجابی و برهنگی و خودآرایی زن در جامعه، برای هر زنی که در خانه است ایجاد رقیب می‌کند و این آسیبی جدّی است که متوجه خانواده‌هاست و موجب متزلزل شدن حد و حریم ارزش‌های خانوادگی است. غربی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر خانواده در جوامع اسلامی سست شود، دین و در نتیجه نهضت‌های دینی هم از بین خواهد رفت؛ زیرا نهضت‌های دینی را انسان‌های باایمان برپا می‌دارند که خود آنان در خانواده تربیت می‌شوند. اجازه بدهید مثالی ملموس و عینی بزنم. «من و تو» نام شبکه‌ای ماهواره‌ای است که یکی از اهداف اصلی آن این است که سریال‌هایی را طراحی‌کنند که هرآنچه ما در خانواده و فرهنگ خود حرام می‌دانیم به‌مرور برای تماشاگر عادی شود. متأسفانه برخی از فیلم‌سازان داخلی هم دانسته یا ندانسته در چنین فضایی کار می‌کنند. موضوع برخی از فیلم‌هایی که در این ده پانزده سال در کشور ما ساخته شده است روابط نادرست و ممنوع جنسی در داخل خانواده است. اما باید دانست که اگر خانواده از بین برود، از مدرسه و نهادهای فرهنگی دیگر کاری برای فرهنگ ساخته نیست. خانواده که از بین برود، فرهنگ و دین از بین خواهد رفت و بی‌دینی رواج پیدا خواهد کرد و میوه‌ای جز فساد به بار نخواهد آمد. تلخ و دردآور است ولی باید به این موضوع اندیشید و از هیچ کاری برای تقویت نهاد خانواده فروگذار نکرد. بطن و چارچوب سبک زندگی اسلامی خانواده است. فیلم، داستان، هنر، مدیریت و اقتصاد، همه‌چیز و همه‌چیز، باید معطوف به تقویت خانواده باشد.

در پایان، سخنی جز تشکّر نمی‌ماند. دستتان درد نکند. مجاهدت می‌کنید، تلاش می‌کنید، و قدر انقلاب را می‌ دانید. در دانشگاه با حکمت و موعظه حسنه کار کنید. ان شاء الله موفّق باشید.

حداد عادل

۹۳/۱/۳۱